Energiearmoede vraagt om een aanpak die verder gaat dan cijfers en regelgeving. Het draait om mensen. Steeds vaker nemen maatschappelijke organisaties en bewonersinitiatieven het voortouw in het verduurzamen van woningen en het bestrijden van energiearmoede. Zij kennen de wijken, weten wie hulp nodig heeft en kunnen met maatwerk echte impact maken.
Gemeenten spelen een cruciale rol in het ondersteunen van deze initiatieven en tegelijkertijd het waarborgen van transparantie en doelmatigheid. Vaak wordt hierbij teruggegrepen op aanbestedingen, omdat deze een gecontroleerde manier bieden om publieke middelen te verdelen. Maar in de praktijk kunnen aanbestedingen ook belemmeringen opwerpen. Ze zijn complex en bureaucratisch, en sluiten soms initiatieven uit die wél de mensen bereiken, maar niet altijd de winnende offertes kunnen schrijven.
Hoe zorgen we ervoor dat de aanpak van energiearmoede niet gevangen raakt in bureaucratische structuren, maar juist ruimte biedt voor samenwerking, maatwerk en langdurige sociale impact?
Wanneer aanbestedingen werken – en wanneer niet
Aanbestedingen kunnen een krachtig instrument zijn om transparantie en gelijke behandeling te garanderen bij de inzet van publieke middelen. Ze helpen om willekeur te voorkomen en zorgen ervoor dat geld doelgericht wordt besteed. Maar bij complexe en mensgerichte vraagstukken zoals energiearmoede schieten aanbestedingen vaak tekort.
- Ze leggen de nadruk op vooraf gedefinieerde resultaten, terwijl energiearmoede vraagt om flexibiliteit en maatwerk.
- Ze geven een voorsprong aan commerciële partijen met expertise in aanbestedingen, terwijl lokale en maatschappelijke initiatieven met directe toegang tot kwetsbare groepen buiten de boot vallen.
- Ze kunnen samenwerking en innovatie vertragen, omdat organisaties meer tijd kwijt zijn aan administratieve verplichtingen dan aan daadwerkelijke impact in de wijk.
Dit betekent niet dat aanbestedingen per definitie ongeschikt zijn, maar wel dat ze niet altijd de meest effectieve route zijn. Zeker bij sociale vraagstukken kan een andere financieringsaanpak meer ruimte bieden voor maatwerk en samenwerking.
Sociaal-maatschappelijke routes: lokaal, mensgericht en effectief
De meest succesvolle energiearmoede-aanpakken ontstaan vanuit de wijken zelf. Lokale energiehulpdiensten, bewonerscollectieven en maatschappelijke organisaties kunnen met gerichte ondersteuning directer en effectiever helpen. Denk aan:
- Energiecoaches en klussers uit de wijk zelf, die bewoners in begrijpelijke taal helpen hun energierekening te verlagen.
- Collectieve isolatieprojecten, waarbij bewonersgroepen samenwerken om betere deals te krijgen voor verduurzaming.
- Sociale energiehulp, waarbij kwetsbare huishoudens actief worden benaderd en ondersteund, in plaats van dat ze zelf de weg moeten vinden.
Om deze initiatieven te ondersteunen, zijn er alternatieven voor aanbestedingen. Subsidies, langdurige samenwerkingsverbanden en innovatieve financieringsvormen zoals de Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB) zijn hier voorbeelden van. Elk heeft zijn eigen voorwaarden en lokale nuances. Gemeenten blijven hierin een belangrijke rol spelen, maar meer als facilitator dan als opdrachtgever.
Vertrouwen als basis voor succes
De beste energiearmoede-aanpakken draaien om samenwerking en vertrouwen. Gemeenten die ruimte geven aan initiatieven en actief samenwerken met lokale partners, boeken vaak sneller resultaten. Door bureaucratische barrières te verminderen en sociale initiatieven structureel te financieren, ontstaat een aanpak die niet alleen werkt, maar ook blijft werken.
Aanbestedingen hebben hun plaats, maar als het gaat om energiearmoede is het belangrijk verder te kijken dan marktdenken en starre procedures. Het echte verschil wordt gemaakt door mensen die elkaar helpen – en het is tijd om daarop in te zetten.
Meer weten?
Voor uitgebreide informatie over financieringsmodellen, juridische kaders en praktijkvoorbeelden binnen de aanpak van energiearmoede biedt de Toolkit concrete handvatten en praktische tools om direct toe te passen.