Wattnu, de energiecoöperatie in Gooise Meren, werkt met meer dan 100 vrijwilligers en bijna 2000 leden aan een eerlijke, duurzame energiegemeenschap. Onafhankelijk en zonder commercieel belang bieden ze uitgebreide ondersteuning aan bewoners en bedrijven. Hun diensten omvatten energiecoachgesprekken, energiebuddy’s/klussers en collectieve inkoopacties voor isolatiematerialen, warmtepompen en zonnepanelen. Hun aanpak richt zich sterk op het tegengaan van energiearmoede. Door samen te werken met de gemeente en andere organisaties biedt Wattnu structurele en duurzame oplossingen en weten ze mensen te bereiken die hulp nodig hebben. Dat maakt Wattnu tot een perfect voorbeeld van de sociaal-maatschappelijke aanpak die LEA wil promoten. Isabella van Horssen, projectcoördinator en sinds 6 jaar betrokken bij Wattnu, vertelt hoe ze te werk gaan en over de goede samenwerking met de gemeente.
Kun je een korte introductie geven van Wattnu en hoe jullie betrokken zijn bij de aanpak van energiearmoede?
Wattnu is tien jaar geleden aan de keukentafel ontstaan vanuit de wens van een groep mensen om gezamenlijk een zonnestroomproject te realiseren. In 2014 werd de eerste collectieve zonne-installatie op het dak van de gemeente een feit. Vijf jaar geleden hebben we onze activiteiten uitgebreid. Wattnu rust nu op vier pijlers: energiebewustzijn en energie besparen – via energiebuddy’s en -coaches – energieopwekking en de warmtetransitie. Onze focus ligt op het lokaal besparen en opwekken van energie, waarbij we ons richten op zowel huishoudens als bedrijven en ook ondersteuning bieden aan verenigingen van eigenaren (VvE’s).
Een belangrijk onderdeel van onze missie is de aanpak van energiearmoede. We werken nauw samen met de gemeente via het Nationaal Isolatie Programma (NIP) en de Lokale Aanpak Isolatie (LAI) om woningeigenaren met een smalle beurs te ondersteunen bij het nemen van isolerende maatregelen. Hiermee willen we ervoor zorgen dat ook deze huishoudens hun energierekening kunnen verlagen en in een comfortabeler en energiezuiniger huis kunnen wonen.
Hoe bereiken jullie de doelgroep; de mensen die kwetsbaar zijn en hulp nodig hebben?
Mensen in energiearmoede zijn vaak moeilijk te bereiken en stappen niet snel zelf op ons af. Na een aankondigingsbrief van de gemeente of woningbouwcorporatie gaan we bij mensen langs om onze diensten aan te bieden. Energiebuddy’s en klussers komen bij mensen thuis om hen te helpen met energiebesparende maatregelen. We bezoeken bewoners in tweetallen om de situatie goed in te schatten. Als mensen niet reageren op een brief, bellen we aan en leggen het aanbod uit. Bij geen gehoor komen we meerdere keren terug en laten we een folder achter. Dit persoonlijke contact, gecombineerd met mond-tot-mondreclame, helpt om het vertrouwen te winnen. We zien nu, na bijna 2 jaar, dat mensen die in eerste instantie ‘niet thuis’ gaven, zich nu zelf bij ons melden. We krijgen ook aanmeldingen via organisaties zoals Versa Welzijn, Vluchtelingenwerk en Schuldhulpmaatje.
Waar bestaat jullie aanbod uit? Wat zijn de belangrijkste diensten die jullie aanbieden om energiearmoede te bestrijden?
Onze diensten omvatten gesprekken aan huis, waarbij we huishoudens informeren over hoe elektriciteit en gas te besparen en zo hun energierekening te verminderen. De energieklusser kan de nodige energiebesparende spullen installeren. Naast tochtstrips, folie achter de radiator en radiatorventilatoren, wordt er ook gekeken naar het energieverbruik van bijvoorbeeld een oude koelkast. Als het nodig is, kan deze worden vervangen. Speciaal opgeleide vrijwilligers, communicatief vaardig en vaak met een maatschappelijke achtergrond, bezoeken mensen thuis en helpen met kleine energiebesparende maatregelen. Ook hebben we een zeer succesvolle winteractie achter de rug, waarbij we bewoners wonend in een matig geïsoleerd huis die de energietoeslag kregen, een elektrische fleecedeken en warme huissokken gaven.
Hoe zorgen jullie ervoor dat de hulp die jullie bieden duurzaam en structureel is?
Onze aanpak richt zich niet op een eenmalig bezoek of het afgeven van besparende producten. We bieden herhalingsbezoeken aan en zorgen voor een warme overdracht naar andere sociaal-maatschappelijke professionals indien nodig. Dit zorgt ervoor dat de hulp structureel en effectief is en een deel van de doelgroep echt bereikt. We kijken naar de meest effectieve en noodzakelijke maatregelen voor elke specifieke situatie. We willen doen wat nodig is om mensen echt te helpen, zelfs als dat betekent dat we meerdere keren moeten terugkomen of in sommige gevallen een wat grotere of niet voor de hand liggende maatregel moeten nemen.
Dat betekent dus soms maatwerk?
Ja, absoluut. Een bijzonder voorbeeld is een huishouden waar we de cv-ketel hebben vervangen door een hybride ketel, omdat de oude ketel kapot was en de bewoners geen nieuwe konden aanschaffen. Een ander voorbeeld is het installeren van een afzuigkap in een woning zonder adequate ventilatie, wat o.a. hielp bij het verminderen van vocht- en schimmelproblemen. Ook hebben we elektrisch oplaadbare handschoenen aangeschaft bij een bewoner met een chronische aandoening aan zijn handen, zodat de thermostaat een paar graden naar beneden kon. Dit soort maatwerkoplossingen zijn cruciaal in onze aanpak om mensen structureel te helpen.
Hoe verloopt de samenwerking met de gemeente en andere lokale partijen?
De samenwerking met de gemeente Gooise Meren is vanaf de start van het project Energiearmoede in 2022 erg goed en is cruciaal voor ons succes. Vanaf het begin trekken we samen op. Zo hebben we gezamenlijk subsidieaanvragen ingediend en zoeken we samenwerking met bijvoorbeeld woningbouwcorporaties. Dit heeft geleid tot een integrale aanpak waarbij zowel de gemeente als lokale organisaties betrokken zijn. We hebben regelmatige overleggen met de gemeente en andere stakeholders en organiseren samen bijeenkomsten om onder andere anderstaligen beter te kunnen bereiken. Deze maatschappelijke aanpak kon goed van de grond komen doordat er vertrouwen en financiering voor was. Wat er inmiddels is opgebouwd kan alleen door structurele financiering blijven voortbestaan en verder uitgroeien.
Wat zijn enkele uitdagingen die jullie tegenkomen en hoe overwinnen jullie deze?
Een grote uitdaging voor Wattnu is het bereiken van bepaalde doelgroepen, zoals dertigers en veertigers met jonge kinderen. Deze groep haalt zijn informatie uit sociale media en online en komt minder snel naar traditionele informatieavonden. Daarom hebben we een educatieprogramma met rondreizende expositie opgezet voor kinderen, zodat we indirect hun ouders bereiken, die op hun beurt weer bewust worden van energiebesparing en duurzame maatregelen. Ook anderstaligen vinden de weg naar ons nog niet goed. We werken samen met de gemeente, de Alliantie Inclusieve Energietransitie en organisaties uit het sociale domein om deze groepen beter te bereiken.
“Deze maatschappelijke aanpak kon goed van de grond komen doordat er vertrouwen en financiering voor was”
Daarnaast lopen we er soms tegenaan dat sommige huurwoningen in slechte staat zijn en er snel grotere maatregelen nodig zijn. We proberen bewoners te ondersteunen bij het melden van de klachten. Een uitdaging is ook om mensen te helpen die een kleine portemonnee en blokverwarming hebben (centrale verwarming waarbij het moeilijk is om de eigen stookkosten te meten en de bewoner zelf geen controle heeft over de energieleverancier/servicekosten). Vaak zijn energiecontracten afgelopen en opnieuw tegen hoge prijzen afgesproken, waardoor deze bewoners komende winter met hoge kosten komen te zitten, terwijl er geen energietoeslag meer is aan te vragen.
Wat zijn de toekomstplannen van Wattnu?
Samen met woningbouwcorporaties en de gemeente zijn we momenteel bezig met een haalbaarheidsonderzoek naar de realisatie van collectieve zonne-installaties op complexen van woningbouwcorporaties, waar relatief veel mensen met een laag inkomen wonen. Het doel is om de energierekening van deze bewoners structureel te verlagen zonder extra servicekosten voor hen. Daarnaast blijven we zoeken naar nieuwe manieren om energieongelijkheid te bestrijden en de energietransitie te versnellen.
