Energiecoöperatie Energiek Leiden heeft een belangrijke rol in de aanpak van energiearmoede in Leiden. Dankzij een DAEB-regeling, waarmee gemeenten maatschappelijke taken kunnen uitbesteden, kreeg de coöperatie een opdracht om bewoners te helpen hun energierekening te verlagen. Deze regeling biedt financiële zekerheid en geeft ruimte voor een duurzame en wijkgerichte aanpak met energiecoaches en energiefixers. Het voorbeeld in Leiden laat zien hoe een DAEB-regeling een oplossing kan zijn voor gemeenten die lokale initiatieven willen ondersteunen zonder in complexe aanbestedingen terecht te komen.
Van energietransitie naar sociale betrokkenheid
De focus van Energiek Leiden was vooral gericht op de technische energietransitie, maar verbreedde zich naar energiearmoedebestrijding op verzoek van het Druckerfonds. Dat is een particulier fonds in Leiden dat de eerste opzet van het energiefixersproject opstartte en financierde. “Het Druckerfonds heeft ons gevraagd het initiatief over te nemen,” vertelt Tjitske Veldkamp, voorzitter van Energiek Leiden. “We zagen hoe belangrijk deze aanpak is voor kwetsbare huishoudens, en besloten om deze sociale component toe te voegen aan onze focus. We hebben het project opgenomen in een jaarplan waarin we gemeente Leiden lieten zien hoe we als coöperatie met het inzetten van energiecoaches en fixers energiearmoede wilden aanpakken en zo een bijdrage kunnen leveren aan een snellere en eerlijkere energietransitie. Onze kracht is dat we lokaal geworteld zijn en democratisch werken. We hadden bovendien al eerder een groot windproject gerealiseerd, wat de gemeente vertrouwen gaf om ons deze opdracht te gunnen.”
Een juridisch stevig kader met ruimte voor maatwerk
De gemeente borgde de samenwerking zowel financieel als juridisch. “Omdat het om een groot bedrag gaat, was het belangrijk dat alles volgens de regels van staatssteun verliep”, legt Tjitske uit. “De juridische dienst van de gemeente stelde voor om een DAEB-regeling op te zetten”. Deze regeling maakt het mogelijk om een opdracht direct te gunnen als marktpartijen een dienst niet kunnen leveren of dit niet betaalbaar doen. Door aan duidelijke voorwaarden te voldoen, zoals een heldere opdrachtomschrijving en passende compensatie, blijft het binnen de regels van staatssteun en hoeft er geen aanbesteding te worden uitgeschreven. “De opdracht kon hierdoor rechtstreeks aan ons worden gegund”, aldus Tjitske. “Dat gaf ons de financiële zekerheid die we nodig hebben om structureel aan de slag te gaan.”
Een wijkgerichte aanpak voor meer vertrouwen
In de DAEB-regeling is vastgelegd dat Energiek Leiden jaarlijks een vast bedrag ontvangt voor activiteiten zoals het trainen van energiecoaches, het uitvoeren van energiebesparende maatregelen en het ondersteunen van bewonersinitiatieven. “Het is een duidelijke opdracht,” zegt Tjitske. “In ons jaarplan staat precies beschreven hoeveel coaches we trainen, hoeveel gesprekken we voeren en hoeveel huizen we fixen. Het is SMART geformuleerd, zodat er helderheid is over wat we doen.”
De sociaal-maatschappelijke aanpak van Energiek Leiden richt zich op nauwe samenwerking met de wijk. “Onze fixers worden geworven uit de wijken waar ze actief zijn,” vertelt Tjitske. “Dat versterkt het vertrouwen, omdat bewoners vaak sneller openstaan voor hulp van iemand uit hun eigen buurt.”
De DAEB-regeling heeft ook gezorgd voor een duidelijke taakverdeling. “We voeren nu taken uit die anders bij de gemeente zouden liggen,” legt Tjitske uit. “Doordat wij als coöperatie dicht bij de bewoners staan, kunnen we sneller schakelen en het vertrouwen van de wijk benutten. Dat is een van onze sterke punten. Tegelijkertijd heeft de gemeente alle juridische randvoorwaarden goed op orde.” De steun van de gemeente is ook zichtbaar in hun betrokkenheid bij het onderwerp. “Onze contactpersoon bij de gemeente werkt op het snijvlak van energiearmoede en energietransitie,” vertelt Tjitske. “Dat is ideaal, want daardoor heeft ze goed in de gaten hoe groot het probleem is en hoe moeilijk het is om kwetsbare doelgroepen te bereiken. We voelen ons enorm door haar gewaardeerd.”
Toekomstperspectief: lokale energieoplossingen voor lagere lasten
Dankzij de DAEB-regeling kan Energiek Leiden de aanpak van energiearmoede blijven voortzetten tot ten minste 2027. “Het is een constructie die ons stabiliteit geeft,” zegt Tjitske. “Zonder deze regeling hadden we niet op deze schaal kunnen werken en niet zoveel mensen kunnen helpen. Het proces heeft laten zien dat je als coöperatie het verschil kunt maken, zolang je een duidelijk plan hebt en het vertrouwen van de gemeente weet te winnen.”
Energiek Leiden kijkt ook naar de verdere toekomst. “We willen ons ontwikkelen tot een ‘local for local’-systeem,” vertelt Tjitske. “Dat betekent dat bewoners samen hun eigen, lokaal opgewekte energie uit zon, wind of warmte, op een slimme en democratische manier opslaan en delen. Dit biedt niet alleen stabiliteit in energieprijzen, maar ook nog meer mogelijkheden om kwetsbare huishoudens te ondersteunen.”